Niestety często padają ofiarą nieuczciwych pośredników pracy lub oszustów, którzy po dowiezieniu klienta do wybranego miasta Europy porzucają go lub proponują pracę na innych warunkach niż te zawarte w umowie. Osoby oszukane, pozostawione bez środków do życia należą do grupy szczególnie narażonej na ryzyko zaginięcia.
Oszukani nie mają pieniędzy na powrót, środków na życie. Nie znają języka, są zagubieni w obcym kraju, mieście. Odczuwają bezradność, obawę przed powrotem i przyznaniem się do niepowodzenia, wstyd, że nie spełnili oczekiwań własnych i swoich bliskich. Boją się zadzwonić do rodziny, zwrócić o pomoc do konsulatu, powiadomić policję. Decydują się pozostać w danym kraju licząc, że nawet jeżeli na początku będzie im ciężko, to może w końcu zdołają znaleźć dobrze płatne zajęcie. Niestety najczęściej stają się osobami bezdomnymi, nie mają pieniędzy na powrót do domu, wstydzą się zadzwonić do swoich rodzin i opowiedzieć o tym co się stało, nie przekazują żadnej wiadomości. Jeżeli znajdują pracę, to jest ona najczęściej nielegalna. Decydują się na podjęcie pracy, za którą otrzymują minimalne wynagrodzenie lub zarabiają jedynie na swoje utrzymanie (pracodawca pobiera wysokie opłaty za zapewnienie noclegu i wyżywienia; czasem wmawia, że muszą „odpracować dług”). Pracują zazwyczaj na oddalonych od siedzib ludzkich plantacjach, budowach, w bardzo ciężkich warunkach, nie mając zapewnionych podstawowych standardów pracy, bez możliwości kontaktu z rodziną czy służbami konsularnymi. Zabiera im się dowody i paszporty, straszy policją, przenosi z miejsca na miejsce, głodzi, bije, poniża. Tak jak w przypadku osób bezdomnych, rodziny tych osób nie wiedzą co stało się z ich bliskimi.
Fundacja Itaka przyjmuje zgłoszenia zaginięć od rodzin osób, które wyjechały za granicę w poszukiwaniu pracy. Osoby te wyjeżdżają nieprzygotowane, w nieznane miejsce, do nieznanego pracodawcy. Rodzina nie ma podstawowych informacji z kim wyjechał ich bliski, jakie są możliwości utrzymania kontaktu.
Dramatów można uniknąć gdy osoba, która wyjeżdża, jest odpowiednio przygotowana do wyjazdu, posiada wiedzę jak się zachować w kryzysowej sytuacji, posiada listę przydatnych w kłopotach adresów, utrzymuje stały kontakt z rodziną, a w razie kłopotów, potrafi przełamać barierę wstydu i zawiadomić o swojej sytuacji rodzinę, konsulat RP i policję.
Od kwietnia 2007 roku Itaka - Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych prowadzi ogólnopolski program prewencyjny pod hasłem „Bezpieczna praca”. Jej celem jest przeciwdziałanie zjawisku handlu ludźmi i pracy przymusowej oraz zmniejszenie liczby zaginięć wśród osób wyjeżdżających do pracy za granicę.
HISTORIE LUDZI
Dziewczyna, 18 lat. Poszła odebrać dowód osobisty i już nie wróciła do domu. Po kilku dniach rodzice otrzymali SMS, że jest w Madrycie. Ustalono, że do wyjazdu namówił ją nieznany rodzinie chłopak. Podobno czekała tam na nią atrakcyjna praca.
Mężczyzna, 36 lat. Wyjechał do Hiszpanii, do pracy w cyrku. Często dzwonił do domu, przy którymś telefonie poskarżył się, że pracodawca zalega z wypłatą. Powiedział, że poszuka innej pracy. Kontakt z rodziną urwał się na kilka miesięcy. Wreszcie zadzwonił. Powiedział, że nie ma za co wrócić. Było mu ciężko, ale wstydził się niepokoić bliskich.
Mężczyzna, 48 lat. Wyjechał do pracy w Paryżu 2 lata temu. Pracę załatwili mu znajomi, u których także mieszkał. Często kontaktował się z rodziną (2 dzieci). Potem zaczęły się kłopoty z pracą (alkohol), przestał przysyłać pieniądze. Zerwał dotychczasowe kontakty we Francji, dzwonił nieregularnie, mówił, że pracuje dorywczo. Nie chciał jednak wracać do domu bez pieniędzy. Ostatni telefon na Boże Narodzenie. Rodzina ustaliła, że przebywa teraz wśród bezdomnych, korzysta z kościelnych jadłodajni.
Kobieta, 30 lat. Wyjechała do Wielkiej Brytanii w 2003 roku. Pracę w hotelu znalazła na miejscu, ale nie była z niej zadowolona. Podała rodzinie telefon do siebie, ale kiedy próbowano się z nią skontaktować, okazało się, że wyprowadziła się i zmieniła pracę. Nikt nie zna jej nowego miejsca pobytu.
Mężczyzna, 34 lata. Wyjechał do Londynu do pracy na budowie załatwionej w Polsce na początku 2006. Pokłócił się z kolegą i wyjechał z Londynu. W sierpniu 2006 zadzwonił do domu, powiedział, że jednak wraca do Londynu, ale więcej się nie odezwał.
Mężczyzna, 28 lat. W czerwcu 2006 wyjechał do Niemiec, do pracy w rolnictwie. Na miejscu okazało się, że warunki płacy i pracy różnią się od tych jakie mu oferowano. Postanowił sam poszukać innej pracy. Ostatni raz zadzwonił do domu w sierpniu 2006.
Kobieta, 40 lat. Od 3 lat pracowała we Włoszech w okolicach Neapolu. Opiekowała się starszą osobą. Przyjeżdżała do Polski do dzieci. Ostatni raz była na Wielkanoc 2006 r. Po przyjeździe do Włoch zadzwoniła, że przed wakacjami wróci do Polski, ale od tamtej pory cisza.
Mężczyzna, 35 lat. Wyjechał z kolegą do pracy przy zbiorze owoców w Kalabrii w czerwcu 2005. Ostatni telefon do domu wykonał na Boże Narodzenie 2005. Rodzina skontaktowała się z pracodawcą i dowiedziała się, że zaginiony opuścił pracę i mieszkanie.
Kobieta, 51 lat. Kilka lat pracowała we Włoszech w okolicy Mediolanu (pomoc w restauracji). Przysyłała pieniądze i dzwoniła do domu. Wiosną 2006 roku zadzwoniła, że została pobita, okradziona i mieszka na dworcu, ale stara się o powrót do Polski. Więcej się nie odezwała.
Jeśli chcesz podjąć bezpieczną pracę na rzetelnych, przestrzeganych przez obie strony warunkach
przeczytaj kilka poniższych rad:
1) nie wyjeżdżaj do pracy bez przygotowania – sprawdź wszystkie dane dotyczące pośrednika pracy, z którym jesteś w kontakcie,
2) nie płać z góry za mieszkanie, sprawdź wcześniej w jakich warunkach będziesz mieszkał, wszelkie opłaty uiszczaj na podstawie umów – zdarza się, że oszuści pokazują budynek, w którym rzekomo jest mieszkanie do wynajęcia, pobierają zaliczkę i odchodzą pod byle pretekstem (np. po klucze, których zapomnieli),
3) nie oddawaj pośrednikowi, przewoźnikowi lub pracodawcy swoich dokumentów, przygotuj sobie wcześniej kilka kopii dowodu osobistego, paszportu i innych dokumentów,
4) sprawdź dokładnie warunki umowy – przeczytaj ją dokładnie i wyjaśnij wszelkie wątpliwości co do jej treści,
5) zostaw najbliższym dane pracodawcy (adres i numer telefonu - również kierunkowy) oraz adres, pod którym będziesz przebywał,
6) umów się z rodziną, jak często będziesz się kontaktował, ustalcie hasło (np. pozdrów ciocię Wiesię), którego użyjesz w sytuacji zagrożenia, dzięki temu bliscy będą wiedzieli, że jesteś w niebezpieczeństwie i zawiadomią odpowiednie służby,
7) pamiętaj, że z każdego kraju możesz łączyć się z Polską na koszt rozmówcy korzystając z usług poszczególnych operatorów sieci telefonicznych,
8) podaj bliskim namiary (imię, nazwisko, numer telefonu) osób, z którymi wyjeżdżasz,
9) zabierz ze sobą: adres i numer telefonu ambasady lub konsulatu RP w kraju, do którego się wybierasz – konsulaty RP pomagają Polakom w kłopotach (ofiarom oszustwa, tym którzy utracili dokumenty), telefon komórkowy z aktywnym roamingiem, najlepiej dwa: w przypadku kradzieży lub odebrania telefonu (obóz pracy, niewolnicza praca), zadzwonisz z drugiego aparatu do bliskich lub na policję, warto ściągnąć „simlocka” - dzięki temu będziesz mógł użyć miejscowej karty telefonicznej, co znacznie obniży koszty rozmów i smsów, mapę miasta lub regionu, do którego się wybierasz, namiary na instytucje działające w danym kraju, które pomagają osobom w trudnej sytuacji,
10) korzystaj z usług profesjonalnego pośrednika zajmującego się zagranicznym rynkiem pracy, sprawdź, czy pośrednik znajduje się w rejestrze działalności gospodarczej oraz czy posiada certyfikat, który nadaje marszałek województwa (www.kraz.praca.gov.pl),
11) nie korzystaj z ogłoszenia, w którym podany jest tylko telefon, a firma do której dzwonisz nie ma stałej siedziby, biura,
12) sprawdź czy pośrednik ma podpisaną umowę z pracodawcą i czy wysyłał już ludzi do pracy za granicę; poproś o numer telefonu pracodawców i osób, które już korzystały z usług, żeby potwierdziły wiarygodność pośrednika,
13) zażądaj od pośrednika umowy na piśmie; umowa chroni interesy Twoje, pracodawcy oraz agencji pośrednictwa pracy; zapoznaj się z jej treścią - jakie są twoje prawa i obowiązki oraz co oferuje pośrednik i pracodawca; sprawdź czy zwiera: nazwę zagranicznego pracodawcy, okres zatrudnienia, rodzaj oraz warunki pracy i wynagrodzenia, warunki ubezpieczenia społecznego oraz od następstw nieszczęśliwych wypadków, obowiązki i uprawnienia osoby kierowanej do pracy, obowiązki i uprawnienia agencji pośrednictwa pracy, zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej między agencją a obywatelem polskim a pracodawcą. Pamiętaj, że niewykonanie przez Ciebie warunków umowy (np. niestawienie się do pracy) powoduje skutki prawne i finansowe. W umowie ważny jest zapis o pomocy udzielonej przez agencję pracownikowi, w przypadku nie wywiązania się pracodawcy z zawartej umowy, informacje o trybie i warunkach dopuszczenia cudzoziemców do rynku pracy w państwie wykonywania pracy,
14) skontaktuj się z pracodawcą, sprawdź czy w ogóle istnieje i czy oferuje warunki wskazane przez pośrednika, coraz częściej pracodawca wysyła swojego przedstawiciela, który przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną w biurze agencji pośrednictwa pracy; przygotuj sobie listę pytań dotyczących warunków pracy i zatrudnienia.
